“Cái khó ló cái khôn” – câu tục ngữ ấy quả thật rất đúng với những ai đang muốn chinh phục bài văn nghị luận về tác phẩm văn học. Nghị luận văn học, nói cho dễ hiểu, là “giải mã” tác phẩm ấy, bóc tách từng lớp ý nghĩa, cảm xúc ẩn sau từng câu chữ, để rồi đưa ra những nhận định, đánh giá sâu sắc.
1. Bước Đầu Tiên: Nắm Vững “Bản Đồ”
Đầu tiên, phải hiểu rõ “bản đồ” của bài văn nghị luận, nghĩa là xác định rõ mục tiêu, đối tượng của bài viết. Bạn cần đặt ra cho bản thân những câu hỏi như:
- “Mình muốn nghị luận gì?”
- “Tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì qua tác phẩm?”
- “Tác phẩm này có ý nghĩa gì với cuộc sống của bản thân?”
Câu hỏi “mình muốn nghị luận gì?” được xem là cốt lõi của bài viết. Ví dụ, bạn muốn nghị luận về hình ảnh “người phụ nữ Việt Nam” trong “Truyện Kiều”, thì hãy tập trung khai thác những chi tiết, câu thơ miêu tả về ngoại hình, tính cách, phẩm chất của nhân vật, để từ đó khẳng định nét đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam.
2. “Mổ Xẻ” Tác Phẩm Bằng Phương Pháp Nghệ Thuật
“Mổ xẻ” tác phẩm không phải là “đọc vẹt” hay “tóm tắt” nội dung. Bạn cần vận dụng những phương pháp phân tích nghệ thuật để làm sáng tỏ những ý nghĩa ẩn giấu trong tác phẩm.
- Phân tích hình ảnh: Quan sát những hình ảnh, chi tiết cụ thể được tác giả sử dụng, xem chúng thể hiện ý nghĩa gì, tác dụng gì?
- Phân tích ngôn ngữ: Lưu ý đến những từ ngữ đặc sắc, những câu văn hay, cách gieo vần, tạo nhạc, cách sử dụng biện pháp tu từ…
- Phân tích bố cục: Xác định bố cục của tác phẩm, mỗi phần thể hiện nội dung gì, vai trò của từng phần trong việc thể hiện chủ đề chính.
3. Lập Luận Chắc Chắn – “Dựng Cầu” Cho Ý Nghĩa
Sau khi “mổ xẻ” tác phẩm, bạn cần dựng lên những luận điểm, luận cứ để làm rõ ý nghĩa, giá trị của tác phẩm.
Lưu ý:
- Luận điểm: là ý kiến, nhận định chính về tác phẩm, cần rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu.
- Luận cứ: là những bằng chứng, dẫn chứng, lý lẽ để chứng minh cho luận điểm, cần xác thực, thuyết phục.
Ví dụ:
Để chứng minh tác phẩm “Truyện Kiều” của Nguyễn Du phản ánh một cách sâu sắc hiện thực xã hội phong kiến bất công, bạn có thể đưa ra các luận cứ:
- Số phận bi thảm của Thúy Kiều: bị ép gả, phải bán thân, bị lưu lạc…
- Những bất công mà nhân vật phải chịu đựng: bị gia đình ruồng bỏ, bị xã hội nghiệt ngã…
- Hình ảnh của những kẻ bất lương: Mã Giám Sinh, Sở Khanh, Thúc Sinh…
4. Kết Luận Hợp Lý – “Kết Nối” Ý Nghĩa Với Cuộc Sống
Kết luận là phần tóm tắt lại những ý chính, khẳng định lại giá trị, ý nghĩa của tác phẩm và liên hệ với đời sống.
Một số lưu ý để viết kết luận hay:
- Kết luận rõ ràng: Khẳng định lại luận điểm chính của bài viết.
- Kết luận ấn tượng: Sử dụng câu văn giàu cảm xúc, hình ảnh gợi nhớ để khép lại bài viết.
- Kết luận liên hệ thực tế: Liên hệ những ý nghĩa, bài học rút ra từ tác phẩm với cuộc sống hiện tại, những vấn đề của xã hội.
5. Luôn Nhớ: “Văn Phong” Của Bạn Là “Cái Tâm”
Bên cạnh những kỹ thuật, bạn hãy luôn nhớ:
- Văn phong: Sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, giàu cảm xúc, thể hiện cá tính của bản thân.
- Cái tâm: Hãy viết từ trái tim, thể hiện tình cảm chân thành với tác phẩm, với những giá trị nhân văn mà tác phẩm mang lại.
Lưu ý:
- Tham khảo thêm các bài viết liên quan: Cách Làm Nghi Luận Văn Học – Văn Xuôi, Cách Viết Mở Bài Trong Văn Nghị Luận Văn Học
- Hãy rèn luyện kỹ năng viết thường xuyên: Hãy đọc nhiều tác phẩm văn học, tham khảo các bài viết nghị luận mẫu để trau dồi kỹ năng.
- “Luôn lắng nghe” góp ý: Hãy trao đổi với thầy cô, bạn bè để nhận được những đánh giá, góp ý về bài viết của mình.
6. Lời Khuyên Từ Các Chuyên Gia:
- Thầy giáo Nguyễn Văn A: “Hãy nhớ rằng, nghị luận văn học không chỉ là phân tích, mà còn là ‘trao đổi tâm tư’ với tác giả, với nhân vật.”
- Cô giáo Trần Thị B: “Sự sáng tạo trong văn phong chính là ‘linh hồn’ của bài văn. Hãy thể hiện cá tính của bản thân, đừng ngại ‘bay bổng’ trên ‘cánh chim ngôn ngữ’.”
Hãy luôn giữ vững niềm tin và sự nhiệt huyết với việc học, “HỌC LÀM” sẽ luôn đồng hành cùng bạn trên con đường chinh phục đỉnh cao kiến thức!