“Nghị luận văn học, nghe thôi đã thấy khó, huống hồ là văn học trung đại!”. Câu nói của bạn A, một học sinh lớp 10 khi mới tiếp cận môn Ngữ văn quả thật không sai. Văn học trung đại với những tác phẩm cổ kính, ngôn ngữ khó hiểu, đòi hỏi người đọc phải có sự am hiểu sâu sắc, tìm hiểu kỹ lưỡng. Và khi nghị luận về chúng, bạn cần nắm vững những bí kíp để bài viết thật sự “chất lượng” và “lôi cuốn”, không chỉ thuyết phục giáo viên mà còn tạo được ấn tượng sâu sắc với người đọc.
1. Hiểu Rõ Đặc Trưng Của Văn Học Trung Đại
Trước khi “vào cuộc”, hãy cùng “lướt” qua một số đặc trưng cơ bản của văn học trung đại:
1.1. Nét Độc Đáo Về Nội Dung
Văn học trung đại Việt Nam thường phản ánh những vấn đề mang tính thời đại, xoay quanh các chủ đề lớn như:
- Lòng yêu nước, tinh thần dân tộc:
- Khát vọng tự do, đấu tranh chống áp bức: Văn học trung đại chứa đựng những tiếng nói mạnh mẽ, phản ánh khát vọng tự do của con người trước những bất công xã hội, điển hình là các tác phẩm như “Truyện Kiều”, “Chinh Phụ Ngâm”.
- Ca ngợi con người tài hoa, đức độ: Văn học trung đại Việt Nam tôn vinh những phẩm chất cao đẹp của con người, như tài năng, lòng dũng cảm, sự hi sinh, lòng nhân ái, thể hiện qua các tác phẩm như “Truyện Lục Vân Tiên”, “Truyện An Dương Vương”.
- Nâng cao vai trò của giáo dục, đạo đức: Văn học trung đại luôn đề cao giá trị của đạo đức, giáo dục, truyền tải những bài học về lẽ sống, cách ứng xử, như trong “Truyện Tam Quốc Diễn Nghĩa”, “Truyện Kiều”.
1.2. Đặc Sắc Về Nghệ Thuật
- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, ẩn dụ, giàu nhạc điệu: “Cỏ non xanh tận chân trời/ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa” (Truyện Kiều – Nguyễn Du).
- Kết cấu chặt chẽ, bố cục rõ ràng: “Lục Vân Tiên” với những câu chuyện nối tiếp nhau, thể hiện sự tài tình trong bố cục, dẫn dắt người đọc đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.
2. Bí Kíp Nghị Luận Văn Học Trung Đại
“Nghị luận” là “bàn luận”, “suy ngẫm”, “phân tích”, “đánh giá”, “so sánh”… Để có một bài nghị luận văn học trung đại ấn tượng, bạn cần nắm vững những “bí kíp” sau:
2.1. Xác Định Đúng Chủ Đề Và Lập Luận
- Lựa chọn chủ đề: Hãy chọn chủ đề phù hợp với kiến thức, khả năng của mình, đồng thời có ý nghĩa sâu sắc, hấp dẫn người đọc. Ví dụ, bạn có thể lựa chọn chủ đề về lòng yêu nước trong thơ văn trung đại, những giá trị nhân văn trong “Truyện Kiều”,…
- Xây dựng lập luận: Lập luận cần chặt chẽ, rõ ràng, logic, đưa ra những dẫn chứng thuyết phục, có sức thuyết phục cao.
2.2. Phân Tích Tác Phẩm
- Hiểu rõ nội dung: Cần nắm vững nội dung tác phẩm, các nhân vật, bối cảnh, xung đột,… để có thể phân tích và làm nổi bật những điểm sáng tạo, độc đáo của tác phẩm.
- Phân tích nghệ thuật: Hãy chú ý đến cách sử dụng ngôn ngữ, nghệ thuật xây dựng nhân vật, kết cấu tác phẩm, những đặc trưng nghệ thuật riêng biệt của tác phẩm.
2.3. So Sánh Và Đánh Giá
- So sánh: So sánh tác phẩm với các tác phẩm cùng thời kỳ hoặc các tác phẩm khác, giúp làm nổi bật những nét độc đáo, đặc sắc của tác phẩm.
- Đánh giá: Đánh giá tác phẩm một cách khách quan, toàn diện, khẳng định giá trị của tác phẩm đối với văn học và đời sống con người.
2.4. Kết Hợp Lịch Sử Và Văn Hóa
- Kết nối lịch sử: Kết hợp với kiến thức lịch sử để hiểu rõ bối cảnh ra đời của tác phẩm, điều kiện xã hội, văn hóa, những biến động lịch sử ảnh hưởng đến nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Tìm hiểu văn hóa: Tìm hiểu văn hóa dân tộc, phong tục tập quán, tín ngưỡng,… để hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa được thể hiện trong tác phẩm.
3. Luyện Tập Thường Xuyên
“Có công mài sắt có ngày nên kim”, muốn viết tốt bài nghị luận văn học trung đại, bạn cần luyện tập thường xuyên, rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh, đánh giá. Hãy thử viết nhiều bài, tham khảo ý kiến của thầy cô, bạn bè, từ đó rút kinh nghiệm và nâng cao kỹ năng viết của mình.
4. Gợi Ý Các Bài Viết Liên Quan
5. Kết Luận
Nghị luận văn học trung đại không đơn giản chỉ là “kể lại câu chuyện”, mà là “suy ngẫm”, “phân tích” để lấy “lòng người” bằng những luận điểm sắc bén, những dẫn chứng thuyết phục, và phong cách viết ấn tượng. Hãy tự tin “chinh phục” những tác phẩm văn học trung đại với những bí kíp trên, và bạn sẽ có được những bài văn “hoàn hảo” và “đầy cảm xúc”. Chúc bạn thành công!